Virus máy tính là gì? Tại sao con người tạo ra virus?

Thịnh Văn Hạnh 21/08/2023 1101 Lượt xem Chia sẻ bài viết

Giống như virus cảm cúm, virut máy tính là thứ dễ lây lan và khiến máy tính, thiết bị của bạn bị “ốm” và phá hủy các bộ phận bên trong. Vậy virus máy tính cụ thể là gì, tại sao con người ta lại tạo ra virus, cùng BKNS tìm hiểu chi tiết hơn trong bài viết dưới đây.

Virus máy tính là gì?

Virus máy tính là một loại phần mềm độc hại được tạo ra để tự sao chép và lây nhiễm vào các tệp, chương trình hoặc hệ thống máy tính khác mà không được sự cho phép của người sử dụng. Mục tiêu của các loại virus này thường là gây hại cho dữ liệu, gây ra sự cố trong hoạt động của máy tính hoặc đánh cắp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng và thông tin nhạy cảm khác.

Các loại virus máy tính có thể thực hiện các hoạt động khác nhau như:

- Sao chép bản thân: Virus có khả năng sao chép chính nó vào các tệp hoặc chương trình khác, từ đó lan truyền sang các máy tính khác khi người dùng chia sẻ hoặc tải về các tệp này.
- Hỏng hoặc xóa dữ liệu: Virus có thể tạo ra các lỗi hoặc xóa dữ liệu trên ổ cứng, gây thiệt hại cho hệ thống và người dùng.
- Thu thập thông tin: Một số virus nhằm vào việc đánh cắp thông tin cá nhân, thông tin tài khoản ngân hàng, mật khẩu và dữ liệu nhạy cảm khác để sử dụng cho mục đích lừa đảo hoặc tống tiền.
- Kiểm soát từ xa: Một số loại virus có khả năng tạo một “cửa sau” vào hệ thống, cho phép tin tặc kiểm soát máy tính từ xa và thực hiện các hoạt động độc hại.
- Lây nhiễm qua mạng: Virus cũng có thể lây nhiễm qua mạng internet, tấn công vào các máy tính và thiết bị khác trong cùng mạng.

Virus máy tính, phần mềm độc hại, Trojan … có gì khác biệt?

Không phải mọi phần mềm tấn công PC và mọi tác nhân gây hỏng đều là virus. Virus máy tính là một loại phần mềm độc hại, dưới đây là một số loại phổ biến.

Trojans

Trojan – con ngựa gỗ thành Troy trong truyền thuyết được lấy đặt tên cho phần mềm độc hại phá hủy máy tính. Phần mềm này đánh lừa người dùng với vẻ ngoài như một phần mềm vô hại bình thường, để rồi xâm nhập và phá hủy máy tính của bạn.

Spyware – Phần mềm gián điệp

Spyware là một loại phần mềm độc hại được thiết kế để theo dõi và thu thập thông tin về hoạt động của người dùng trên máy tính mà họ không biết hoặc không cho phép. Mục tiêu chính của spyware là thu thập dữ liệu cá nhân, thông tin về lịch sử duyệt web, mật khẩu, tài liệu cá nhân và các thông tin nhạy cảm khác từ máy tính của người dùng.

Worms

Worms (còn được gọi là “sâu máy tính”) là một loại phần mềm độc hại có khả năng tự động sao chép và lan truyền trong hệ thống máy tính và mạng mà không cần sự tương tác của người dùng. Điểm khác biệt giữa worms và virus là worms có khả năng tự lan truyền mà không cần gắn kết với các tệp hoặc chương trình khác.

Ransomware

Phần mềm độc hại này chiếm quyền điều khiển các tệp (và đôi khi là toàn bộ ổ cứng). Mã hóa chúng và tống tiền từ nạn nhân của nó để đổi lấy khóa giải mã.

Adware – Phần mềm quảng cáo

Loại phần mềm độc hại này gây phiền toái nghiêm trọng cho người dùng khi chứa đầy quảng cáo không mong muốn và mở ra các lỗ hổng bảo mật dễ bị tấn công, tạo điều kiện cho các phần mềm độc hại khác xâm nhập.

Tóm lại, virus máy tính chỉ là một trong nhiều loại phần mềm độc hại hiện có. Để chính xác, Trojans, ransomware, và những loại khác không được xem là virus máy tính. Tuy nhiên, nhiều người vẫn sử dụng thuật ngữ viết tắt “virus” để ám chỉ đến phần mềm độc hại nói chung.

Con người tạo ra virus máy tính nhằm mục đích gì?

Không như các loại virus sinh học, các virus máy tính không thể tự sinh ra mà được các nhà nghiên cứu, lập trình máy tính chế tạo vì nhiều mục đích khác nhau. Dưới đây là các mục đích tiêu biểu:

Giải trí

Virus đầu tiên cho mục đích này có lẽ là Creeper, được chế tạo vào năm 1971. Virus này như dạng trêu chọc người dùng với 1 câu thách thức: “Tôi là kẻ đáng sợ, hãy bắt tôi nếu bạn có thể!”.

Hoặc virus máy tính Elk Cloner, sáng tác một bài thơ nhỏ:

virus là gì — Bài thơ virus máy tính Elk Cloner sáng tác

Nó sẽ lan tỏa mọi chiếc đĩa nhớ của bạn
Nó sẽ ngấm qua những con chip
Đúng vậy, nó là Cloner (nhân bản)

Nó sẽ dính với bạn hơn cả keo dính
Sẽ làm biến đổi cả RAM
Gửi trong Cloner.

Và đó là những lời mà người tạo ra Elk Cloner thách thức gửi đến người dùng bị xâm nhập. Hoặc virus Ika-tako, đã thay thế các tệp và chương trình của bạn bằng hình ảnh của mực.

Sở thích cá nhân

Virus máy tính giả danh một thông báo từ một công ty phần mềm nổi tiếng: Cung cấp cho bạn một kệ đựng sách miễn phí. Nếu bạn tải xuống và cài đặt nó, tại thời điểm đó, nó sẽ mở khay CD của PC.

Phục vụ mục đích xấu

Thật đáng tiếc, không phải tất cả các loại virus máy tính đều có tính đáng yêu như thế.

Như trường hợp của virus ILOVEYOU. Nó đã gây hủy hoại tập tin của hơn 50 triệu người dùng internet trên khắp thế giới, làm máy tính không khởi động được, đánh cắp mật khẩu của mọi người và gửi chúng về cho tác giả của virus, gây tổn hại lên đến 9 tỷ USD vào năm 2000.

Tuy nhiên, số tiền đó còn nhạt nhòa so với thất thoát 37 tỷ USD do virus Sobig.F gây ra, khiến hoạt động máy tính tại Washington DC bị tê liệt và buộc Air Canada phải ngừng hoạt động trong một khoảng thời gian. Thêm vào đó, virus Mydoom cũng là một ví dụ, khiến mạng internet chậm lại đáng kể trên toàn cầu với tỉ lệ giảm 10% lưu lượng truy cập vào ngày phát tán.

Mục đích tốt

Bên cạnh các virus xấu, tồn tại một nhóm nhỏ, rất ít, các loại virus máy tính “tốt” – như ví dụ như virus Cruncher. Chúng có khả năng nén các tệp mà chúng lây nhiễm và lý thuyết cố gắng giúp tối ưu hóa không gian lưu trữ trên ổ cứng.

Ví dụ khác là một loại virus máy tính mang tên Linux.Wifatch. Dường như Linux.Wifatch không thực hiện bất kỳ hành động nào ngoại trừ việc ngăn chặn các virus máy tính khác xâm nhập vào router của bạn. Linux.Wifatch tự mình là một loại vi-rút. Nó lây nhiễm thiết bị mà không cần sự đồng ý của người dùng và điều phối hoạt động của mình thông qua mạng. Nhưng thay vì gây hại, nó hoạt động như một lớp bảo vệ an ninh.

Lây lan virus máy tính là gì?

Dưới đây là một số cách phổ biến mà bạn có thể bị nhiễm vi-rút máy tính:

Virus email

Email vẫn là một trong các phương tiện ưa thích của các virus máy tính trong mọi tình huống. Có thể bạn sẽ mắc kẹt với vi-rút máy tính qua email bằng cách:

- Mở một tệp đính kèm. Thông thường, nó được đặt tên như một cái gì đó vô hại (ví dụ: Chuyến bay hành trình của bạn), một tệp chương trình thực thi (.com, .exe, .zip, .doc, .dot, .xls, .xlt, xlsm, .xsltm).
- Mở một email chứa nội dung độc hại. Trong thời đại đa phương tiện với hình ảnh và màu sắc đa dạng cùng với âm thanh và tiếng chuông, một số vi-rút được vận chuyển bằng HTML trong thân email. Nhiều dịch vụ email mặc định vô hiệu hóa HTML cho đến khi bạn xác nhận rằng bạn tin tưởng người gửi.

Virus thông qua tin nhắn:

Phương tiện truyền thông tức thời (IM) cũng là một cách để virus lan truyền. Skype, Facebook Messenger, Windows Live Messenger và các dịch vụ IM khác vô tình trở thành kênh phát tán virus đến danh bạ của bạn thông qua liên kết bị nhiễm trong cuộc trò chuyện.

Tin nhắn tức thời và vi-rút truyền thông xã hội này lan truyền nhanh chóng vì người dùng thường dễ dàng nhấp chuột vào liên kết khi chúng xuất hiện trong tin nhắn từ người họ tin tưởng, khác biệt so với email từ người lạ.

Virus qua việc chia sẻ tệp:

Các dịch vụ chia sẻ tệp ngang hàng như Dropbox, SharePoint hoặc ShareFile cũng có thể được sử dụng để truyền vi-rút. Những dịch vụ này đồng bộ hóa tệp và thư mục với máy tính liên kết với một tài khoản cụ thể, vì vậy khi ai đó (vô tình hoặc không) tải lên một tệp bị nhiễm vi-rút lên tài khoản chia sẻ, vi-rút sẽ lây lan cho những người khác có quyền truy cập thư mục chia sẻ đó.

Một số dịch vụ chia sẻ tệp, ví dụ như Google Drive, quét các tệp đã tải lên để phát hiện vi-rút (tuy chỉ áp dụng cho các tệp nhỏ hơn 25MB).

Tuy nhiên, hầu hết các dịch vụ không quét vi-rút, vì vậy bạn phải đảm bảo rằng bạn tự bảo vệ khỏi mọi nguy cơ tiềm ẩn trong các tệp bạn tải xuống.

Phần mềm giả mạo vi-rút máy tính là gì?

Phần mềm giả mạo vi-rút máy tính là một trong những loại phần mềm tải xuống phổ biến. Kẻ lừa đảo và tội phạm mạng sử dụng quảng cáo và thông điệp rùng rợn để làm cho người dùng tin rằng máy tính của họ bị nhiễm vi-rút và buộc họ phải tải xuống phần mềm diệt vi-rút siêu tốc để loại bỏ nguy cơ.

Thay vì loại bỏ vi-rút máy tính, phần mềm giả mạo vi-rút này thực tế là cách virus mới lan truyền vào máy tính thông qua phần mềm độc hại, thường gây hậu quả nghiêm trọng cho tệp, ổ cứng và thông tin cá nhân của nạn nhân.

Phần mềm chưa được vá lỗi:

Một cách phổ biến (nhưng thường bị bỏ qua) mà virus lây lan là thông qua các phần mềm chưa được vá. Phần mềm chưa được cập nhật liên quan đến các ứng dụng và phần mềm mà chưa nhận bản cập nhật bảo mật mới nhất từ nhà phát triển, để khắc phục các lỗ hổng bảo mật trong phần mềm.

Vấn đề này về phần mềm chưa được vá là mối nguy đối với bảo mật mạng của các doanh nghiệp và tổ chức, nhưng với tội phạm sử dụng các lỗ hổng trong các phiên bản đã lỗi thời của phần mềm phổ biến như Adobe Reader, Java, Microsoft Windows hoặc Microsoft Office, thì người dùng thông thường cũng có thể gặp rủi ro bị nhiễm vi-rút.

Cách phòng tránh virus

Không có cách nào giúp bạn phòng tránh 100% trước sự tấn công của virus. Dưới đây là một số cách giúp bạn hạn chế điều đó.

Sử dụng phần mềm chống virus

Bạn phải một số dạng phần mềm chống virus được cài đặt trong PC và điện thoại thông minh của bạn.

Đề phòng trước các nguy cơ lây nhiễm virus

Ngoài việc sử dụng phần mềm chống vi-rút để phát hiện và loại bỏ các virus, bạn có thể tự bảo vệ bản thân bằng cách áp dụng một số lời khuyên an toàn cơ bản khi sử dụng internet:

- Không nhấp vào bất kỳ liên kết nào:

Hãy cẩn trọng khi nhấp vào các liên kết được gửi cho bạn trên các phương tiện truyền thông xã hội, đặc biệt là nếu tin nhắn không đi kèm với ngữ cảnh hoặc nếu nội dung trong tin nhắn không hoàn toàn phù hợp. Có trường hợp tài khoản của bạn có thể bị hack và được sử dụng để phát tán virus máy tính và phần mềm độc hại. Khi có nghi ngờ, hãy liên hệ trực tiếp với bạn bè và hỏi xem họ có thực sự gửi liên kết đó hay không.

- Không mở tệp đính kèm email:

Trừ khi bạn chắc chắn về nguồn gốc của tệp. Tội phạm mạng thường lợi dụng sự tò mò của người dùng để phát tán vi-rút. Họ có thể gửi email cho bạn với nội dung hấp dẫn như bạn đã thắng cuộc thi hoặc bạn có vé máy bay, nhưng thực tế là bạn chưa tham gia cuộc thi hoặc không có kế hoạch đi du lịch. Hãy cẩn trọng và không mở tệp đính kèm nếu bạn không chắc chắn về nó.

- Không bật macro trong Microsoft Office:

Microsoft đã mặc định tắt chế độ macro trong Microsoft Office để bảo vệ người dùng khỏi các cuộc tấn công. Đừng kích hoạt chế độ macro nếu bạn nhận được cảnh báo về việc bật chúng khi mở email hay tệp đính kèm. Tội phạm mạng có thể sử dụng các mánh khóe để bạn bật macro và bị nhiễm virus.

Kết luận

Tóm lại, virus máy tính đã và đang là một trong những vấn đề đáng lo ngại trong thế giới công nghệ thông tin. Những tác động tiêu cực của chúng đối với dữ liệu và thiết bị người dùng đã khiến việc bảo vệ an toàn thông tin trở nên càng quan trọng hơn. Tuy nhiên, việc tạo ra virus cũng mang theo nhiều nguyên nhân phức tạp, từ mục đích thử nghiệm kỹ thuật đến việc tìm kiếm lợi ích tài chính hoặc thậm chí là vụ trả thù. Để giảm thiểu rủi ro từ virus máy tính, việc duy trì cảnh giác và tuân thủ các biện pháp bảo mật là điều cần thiết để bảo vệ dữ liệu và thiết bị cá nhân khỏi những mối đe dọa này.

Trên đây là những kiến thức về virus máy tính mà BKNS muốn gửi tới bạn. Hy vọng qua đây bạn đã hiểu được virus máy tính là gì, các loại virus và các phương pháp phòng tránh virus hiệu quả.